Πετρελαιοκηλίδα στο Σαρωνικό

Προ λίγων ημερών, στις 10/9/2017, σημειώθηκε στο Σαρωνικό κόλπο μεγάλη οικολογική καταστροφή με την βύθιση ενός δεξαμενόπλοιου υπό άγνωστες ακόμα συνθήκες. Όμως το συμβάν αυτό είναι βραχυπρόθεσμο και θα μας απασχολήσει για ένα χρονικό διάστημα έως ότου αποκατασταθεί η ισορροπία του υδάτινου οικοσυστήματος ή μήπως κρύβει κάτι μεγαλύτερο που θα μας απασχολεί για μήνες ή ακόμη και για χρόνια; Ένα τέτοιο γεγονός είναι σίγουρο πως θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την σημερινή κατάσταση του υδάτινου οικοσυστήματος στην περιοχή του Σαρωνικού κόλπου και ίσως να μην καταφέρει να επανέλθει ποτέ στις συνθήκες που βρισκόταν πριν το ατύχημα.

Εικόνα 1. Η πετρελαιοκηλίδα στις ακτές του Σαρωνικού Κόλπου

Σχετικά με το συμβάν :

   Σύμφωνα με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, κατά τις πρώτες πρωινές ώρες της 10/9/2017 στην περιοχή νοτιοδυτικά της νησίδας Αταλάντη, βυθίστηκε το δεξαμενόπλοιο «Αγία Ζώνη ΙΙ» (Ν.Π. 11769), το οποίο είχε αποπλεύσει έμφορτο  από τα διυλιστήρια του Ασπροπύργου με 2.200 μετρικούς τόνους fuel oil και 370 μετρικούς τόνους marine gas oil. Βάση της αναλυτικής ανακοίνωσης της Πανελληνίας Ένωσης Ναυτών Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΝΕΝ), το πλοίο ήταν κατασκευασμένο το 1972 με αρκετά τεχνικά προβλήματα και χωρητικότητας 3205 τόνων, κάτι που σίγουρα το χαρακτήριζε ως κίνδυνο για την ναυσιπλοΐα σε περίπτωση ατυχήματος, το οποίο θα προκαλούσε μεγάλη οικολογική καταστροφή, όπως και αποδείχτηκε. Αναφέρεται επίσης πως έλειπαν τα 9 από το 11 μέλη του πληρώματος, κάτι που δεν θα έπρεπε να συμβαίνει καθώς το πλοίο ήταν πλήρως φορτωμένο. Ενώ από τις πρώτες κιόλας ώρες της 10/9/2017 ο υπουργός Ναυτιλίας Παναγιώτης Κουρουμπλής δήλωνε πως «η στεγανοποίηση έχει πετύχει στο 95% και δεν υπάρχει κίνδυνος για άλλη διαρροή. Η πρώτη μας προσπάθεια ήταν να στεγανοποιηθεί το πλοίο που βυθίστηκε. Το Υπουργείο Εθνικής Ναυτιλίας  έδρασε άμεσα και αποτελεσματικά. Η στεγανοποίηση έχει πετύχει στο 95% και ίσως σήμερα το απόγευμα να αρχίσει η απάντληση του πετρελαίου», παρ όλα αυτά είναι  γεγονός ότι η πετρελαιοκηλίδα έχει ήδη κατακλύσει  το κεντρικό τμήμα των ακτών του Πειραιά, όπως την Πειραϊκή, την Φρεατύδα, Γλυφάδα κ.λπ. κάτι που σημάνει πως η παρέμβαση δεν ήταν τόσο άμεση όπως ισχυρίζονται. (ΠΕΝΕΝ, 2017)

    Την σοβαρότητα της κατάστασης τεκμηριώνει και το ειδικό σκάφος, ΑΚΤΑΙΑ Oil Spill Response Vessel,  που κατέφθασε για να βοηθήσει την επιχείρηση καθαρισμού το οποίο εστάλη για πρώτη φορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ασφαλείας και Περιβάλλοντος (EMSA). Το συγκεκριμένο σκάφος κάθε τρείς μήνες βρίσκεται στην Ελλάδα για άσκηση και είναι πλήρως εξοπλισμένο με μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας και άριστα εκπαιδευμένο προσωπικό.

Επιπτώσεις της ρύπανσης από πετρελαιοειδή:

 Τα πετρελαιοειδή περιέχουν συστατικά τα οποία όταν έρθουν σε επαφή με το νερό διασπόνται και απελευθερώνουν ουσίες, οι οποίες είναι τοξικές για τα περισσότερα έμβια όντα του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Λόγω της βιολογικής διαδικασίας των οργανισμών, όπως είναι τα φυτοπλαγκτόν, ζωοπλαγκτόν,  να διασπούν τέτοιες ενώσεις με σκοπό να δεσμεύσουν ουσίες που είναι απαραίτητες για την επιβίωσή τους,  σε περίπτωση ενός τέτοιου συμβάντος θα κάνουν το ίδιο με τα συστατικά των πετρελαιοειδών, ως αποτέλεσμα να δεσμευόσουν τελικά τοξικές ουσίες οι οποίες μπορεί να μην δράσουν αρνητικά στον συγκεκριμένο οργανισμό, όμως θα περάσουν μέσω αυτού στην τροφική αλυσίδα προκαλώντας διαταραχές στην συμπεριφορά και την φυσιολογία των οργανισμών. (Beyer, 2016)

Εικόνα 2. Πτηνό καλυμμένο με πετρέλαιο 

Σύμφωνα με σχετικό άρθρο της GREENPEACE αναφέρεται ότι «Μόλις 0,2 µg/l πετρελαίου στο θαλασσινό νερό μπορούν  να επηρεάσουν την αναπαραγωγή ορισμένων αλγών (Steele, 1977). Σε συγκεντρώσεις 2-10 µg/l το πετρέλαιο επηρεάζει την επιβίωση των νυµφών των ψαριών (Vandermeulen & Capuzzo, 1983) και ελαττώνει την παραγωγή αυγών και την πιθανότητα επιτυχούς ωοτοκίας (Kuhnhold et al, 1978).  Σε συγκεντρώσεις 20-40 µg/l το πετρέλαιο μπορεί  να επιφέρει αλλαγές στη σύσταση του φυτοπλαγκτόν, ευνοώντας πχ. τα μικρότερα είδη, ανατρέποντας κατ' αυτό τον τρόπο τις ισορροπίες ολόκληρης της τροφικής αλυσίδας (Lee, 1977). Συγκεντρώσεις της τάξης των 0,1 g/Kg στα ιζήματα μπορούν να επιφέρουν δυσμενείς επιπτώσεις στους βενθικούς οργανισμούς (Elmgren & Frithsen, 1982)». Παρατηρώντας τα ποσοστά αυτά διαπιστώνουμε πώς ελάχιστες ποσότητες πετρελαίου στο υδάτινο οικοσύστημα μπορούν να προκαλέσουν πλήθος επιπτώσεων, πόσο μάλλον τόνοι πετρελαίου που απορρίφθηκαν στον κόλπο του Σαρωνικού μετά το ατύχημα! (GREENEPEACE)

  Εκτός από τις επιπτώσεις στους ζωικούς οργανισμούς του οικοσυστήματος, όπως έχουμε δει και από αντίστοιχα περιστατικά όπως αυτό του Torrey Canyon τον Μάρτιο του 1967 στη νοτιοδυτική Αγγλία ή του Tampico Maru στο Μεξικό, το πετρέλαιο έχει την τάση να προσκολλάται στις αμμώδης αλλά και στις βραχώδης ακτές, με αποτέλεσμα να απορροφάται από τους φυτικούς οργανισμούς και σιγά σιγά να καταστρέφει και την χλωρίδα της περιοχής.

Εικόνα 3. Εθελοντές χρησιμοποιώντας ποτιστήρια με διαλύτες, προσπαθούν να καθαρίσουν την παραλία της Μαραζιόν της Κορνουάλης από το ναυάγιο του Torrey Canyon, το 1967.

Δημόσια υγεία:

Λόγω του ότι οι άμεσες επιπτώσεις του πετρελαίου στην τροφική αλυσίδα δεν είναι ιδιαίτερα εμφανής, συνήθως χαρακτηρίζονται  ως μικρής κλίμακας. Παρ’ όλα αυτά δεν παύει να ισχύει το φαινόμενο τις βιοσυσσώρευσης, καθώς καταναλώνεται από τους οργανισμούς του υδάτινου οικοσυστήματος μέσο τις τροφικής αλυσίδας συσσωρεύεται διότι δεν καταφέρνει να διασπαστεί και προκαλεί μακροχρόνιες επιπτώσεις που φτάνουν ακόμη και στον άνθρωπο μέσο τις καταναλώσεις θαλασσινών. Οι αρνητικές συνέπειες οφείλονται κυρίως στους καρκινογόνους πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες, που έχουν την ικανότητα να παραμένουν αναλλοίωτοι κρατώντας τις τοξικές τους ιδιότητες, οι οποίες μεταφέρονται μέσω της τροφικής αλυσίδας.

  Είναι λοιπόν ιδιαίτερα εμφανές πως το άτυχο αυτό συμβάν θα επηρεάσει αρκετά το υδάτινο οικοσύστημα για μεγάλο χρονικό διάστημα τουλάχιστον 3-5 έτη, και σίγουρα θα έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην πανίδα καθώς και στην χλωρίδα της περιοχής.

Βιβλιογραφία

Π.Ε.Ν.Ε.Ν ( 13/9/17). ΚΙΝΗΤΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΒΟΜΒΑ ΤΟ Δ/Ξ «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ» - Υπερήλικο ανασφαλές και επικίνδυνο - Τραγική καθυστέρηση και πρωτοφανής ανεπάρκεια των κρατικών αρχών στην αντιμετώπιση της θαλάσσιας οικολογικής καταστροφής στον Σαρωνικό. Retrived 24/9/17 from: http://penen.gr/πενεν/δελτια-τυπου/item/3955-κινητη-οικολογικη-βομβα-το-δ-ξ-«αγια-ζωνη-ιι»-υπερήλικο-ανασφαλές-και-επικίνδυνο-τραγική-καθυστέρηση-και-πρωτοφανής-ανεπάρκεια-των-κρατικών-αρχών-στην-αντιμετώπιση-της-θαλάσσιας-οικολογικής-καταστροφής-στον-σαρωνικό

Andrea Luna-Acosta et.al. (15/11/17) Science of The Total Environment. Integrative biomarker assessment of the effects of chemically and mechanically dispersed crude oil in Pacific oysters, Crassostrea gigas. Retrived 26/9/17 from: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0048969717308288?via%3Dihub#bb0240

Beyer J. et.al. (2016). Marine Pollution Bulletin. Environmental effects of the Deepwater Horizon oil spill: A review. Retrieved 26/9/17 from: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0025326X16304313?via%3Dihub

GREENPEACE. (8/2017) ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΑΠΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙ∆Η. Retrieved 24/9/17 from: http://www.greenpeace.org/greece/Global/greece/report/2006/8/591349.pdf

Εικόνα 1. http://www.protothema.gr/greece/article/713357/anexelegto-to-mazout-sto-saroniko-mehri-ti-voula-eftase-i-molunsi/

Εικόνα 2. http://www.eleftherostypos.gr/ellada/127997-egklobismeni-i-kybernisi-se-petrelaiokilida-eythynon-gia-tin-tragodia-ston-saroniko/

Εικόνα 3. Bethan Bell, Mario Cacciottolo ,2017. Torrey Canyon oil spill: The day the sea turned black. Retrieved 24/9/17 from: http://www.bbc.com/news/uk-england-39223308